Het seizoen van de vallende bladeren is ondertussen halverwege. Oktober was de eerste maand van 2024 dat er een “normale” – wat is binnenkort nog "normaal"? – hoeveelheid neerslag viel die in lijn ligt met het langjarig gemiddelde. En nog steeds viel er genoeg op de al verzadigde bodems. Begin november daalde het kwik verder tot maximumtemperaturen die soms niet boven de 10°C komen, wat de groei van het koolzaad en andere teelten op de velden vertraagt.
“Koolzaad gaat (meestal) vlot de winter in”, was de titel van het vorige koolzaadbericht. Met het beperkte aantal groeidagen die ons rest dit jaar, verdient die titel wat nuance. De velden staan er momenteel eerder te klein dan te groot op. Men wil liefst dat de koolzaad voor de winter dichtgroeit, dat maakt het minder aantrekkelijk voor duiven om op te landen. Die kunnen in de winter aan de bladeren vreten, in extreme gevallen tot volledige kaalslag van percelen. Een volledige bodembedekking lijkt er niet meer te kunnen komen op de meeste plaatsen. In de huidige toestand van de percelen in de provincie Vlaams-Brabant blijft het dus oppassen voor duivenschade. En duiven zullen niet de enige kapers op de kust zijn.
Opvallend dit najaar zijn bladvlekken, veroorzaakt door Phoma. De populaire naam is Phoma, wetenschappelijk gezien spreekt men van Leptosphaeria maculans. Het zijn dan ook synoniemen voor dezelfde ziekte. De relatief warme, vochtige omstandigheden dit najaar zijn ideaal geweest voor deze pathogeen om sporen te verspreiden. De infectie start zodra de sporen op jonge, vatbare planten terechtkomen. De uiterlijke symptomen zijn vlekken op de bladeren waarin zwarte puntjes te zien zijn. De foto hieronder illustreert zo’n vlek op een praktijkperceel in Herent, waar nog nooit koolzaad op heeft gestaan. Als het bij bladvlekken blijft, is de schade op de groei en opbrengst doorgaans beperkt. Uitzonderlijk sterven zaailingen bij infectie op de zaadlobben.
Het echte probleem situeert zich echter wanneer het pathogeen van de bladeren naar de stengel toe groeit. Typische kankersymptomen worden dan zichtbaar en het nutriënten- en watertransport doorheen de stengel wordt geremd. In het voorjaar is het mogelijk dat de stengel knakt en wegrot, waardoor planten verspreid over het veld kunnen uitvallen.
Er is één cyclus per jaar, en de infectie start van gewasresten of waardplanten van Phoma die met de wind worden verspreid. Bovendien doen er verschillende stammen van L. maculans de ronde. Elke stam heeft een verschillende virulentie, en de gevoeligheid aan elke stam hangt ook nog eens af van het koolzaadras. Elk veld bevat bijgevolg een cocktail aan stammen die in meer of mindere mate een probleem vormen. De meeste gangbare rassen bevatten één of meerdere genen die hen resistent maken tegen Phoma. In lijn met de resistentiegenen die ze bezitten zijn ze in meer of mindere mate gevoelig aan de stammen van Phoma die de ronde doen. Doorgaans is dit genoeg om de plant voldoende gezond te houden. Voor meer details over de verschillen in resistentie heeft de Waalse onderzoeksintstelling CePiCOP een volledig overzicht van de resistentiemechanismen van de meest gangbare rassen verdeeld in categorieën, terug te vinden op hun website. Behandelen dient te worden overwogen als de aantasting aanzienlijk is. De geschatte kost ligt rond de 25-35 euro/ha afhankelijk van het middel, en kan beschouwd worden als een verzekering.
De focus dit najaar voor koolzaad zal dus liggen op het beperkt houden van de schade op de bladeren. Als eerst Phoma en daarna duiven de bladeren te zeer verminken, is het af te wachten op welke manier de koolzaad de winter uitkomt. Reden om voorzichtig te zijn, niet om te panikeren. Koolzaad kent een fenomenaal herstelvermogen in het voorjaar, één van zijn grootste troeven.
Voor meer info kan je terecht bij:
